niedziela, 9 marca 2025

Celiakia i nietolerancja glutenu - różnice, objawy i diagnostyka.

jak zdiagnozować celiakię, jakie są objawy celiakii i czym jest gluten

Zastanawiałaś się pewnie nie raz jak to jest z tym glutenem? Czy faktycznie ma szkodliwe działanie a może to tylko "nowy trend" w żywieniu? Dużo mówi się o produktach bezglutenowych, diety bez glutenu cieszą się coraz większą popularnością zaś w sklepach można zauważyć wzrost produktów z przekreślonym kłosem i napisem "Gluten-free". 

Z reguły gluten sam w sobie nie jest szkodliwy, niestety osoby cierpiące na celiakię lub z nietolerancjami na gluten czy pszenicę muszą szczególnie na niego uważać.  

Czym jest gluten?

Gluten to ogólna nazwa białek roślinnych występujących w zbożach. Charakteryzuje się lepkością oraz elastycznością. To dzięki nim chleby są bardzo miękkie, sprężyste a także pulchne. Poprzez połączenie mąki z wodą wytwarzają się lekko sprężyste glutenowe błony. Zatrzymują w sobie dwutlenek węgla podczas fermentacji co powoduje wyrastanie ciasta a także utrzymanie wilgoci.

Jakie rozróżniamy białka glutenowe?

  • w pszenicy występują prolaminy - czyli gluteniny i gliadyny,
  • w życie występują sekaliny,
  • w jęczmieniu występują hordeiny

Jak zatem ma się sprawa ma u osób chorujących na celiakie i z nietolerancjami? 

Najpierw rozróżnijmy od siebie te dwie kwestie.

Celiakia jest to genetyczna choroba autoimmunologiczna, która dotyka około 1% populacji na świecie. W Polsce szacuje się, że na celiakie choruje około 400 tysięcy osób. Mimo tego, że jest to choroba genetyczna może ujawnić się dopiero po 20 roku życia. Niestety pozostaje z chorym na całe życie. Objawia się reakcją układu odpornościowego na spożycie białka glutenu ze zbóż. W efekcie dochodzi do uszkodzenia przede wszystkim jelita cienkiego. O budowie jelita cienkiego pisałam tu. Przyjmowanie glutenu u osób z celiakią będzie powodowało ciągłe stany zapalne w jelicie cienkim, zapalenie błony śluzowej jelita oraz zanik kosmków jelitowych, które są odpowiedzialne za wchłanianie składników odżywczych.  

Nietolerancja glutenu wygląda nieco inaczej niż u osób z celiakią. Układ odpornościowy u osób z celiakią walczy z glutenem tak, jakby był to wirus, dlatego jest tak silna reakcja organizmu. Nietolerancja nie jest alergią. Nietolerancja jest reakcją na spożyty gluten. Objawami mogą być zmiany skórne, bóle brzucha, biegunki czy zmiana nastroju. Po jakimś czasie od odstawienia glutenu i zregenerowaniu jelit, może okazać się, że nadwrażliwość się wycofała. 
Nietolerancja na gluten występuje u osób u których nie stwierdzono celiakii lub alergii na pszenicę jednak występują negatywne objawy po spożyciu glutenu. 
Badania wykazują, że jest o wiele więcej osób z nietolerancją na gluten niż z celiakią a najczęściej nadwrażliwe są kobiety.  

Oprócz celiakii oraz nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten zostaje jeszcze alergia na pszenicę.
Jej objawami są wzdęcia, skurcze żołądka, biegunki, wymioty, zaostrzenie atopowego zapalenia skóry, astma, pokrzywka, obrzęki naczyniowe, nieżyt nosa a także wstrząs anafilaktyczny. U niektórych osób mogą występować objawy alergiczne nawet po wdychaniu pyłu zbożowego. 


problemy skórne związane z glutenem, jak gluten wpływa na jelita, niedobory odżywcze spowodowane glutenem


Jakie są objawy celiakii?
  • problemy z trawieniem: biegunki tłuszczowe lub wodniste, zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha, stany zapalne jelit.
  • problemy skórne: trądzik, wysypki, egzema, pokrzywka.
  • problemy neurologiczne: depresja, niepokój, zmęczenie, problemy z koncentracją, splątanie, mgła mózgowa, zawroty głowy, padaczka, spadek libido, drętwienie palców a także rąk lub nóg. 
  • inne problemy: niedobory składników odżywczych w tym żelaza i witaminy B12, osteoporoza, obniżona odporność, bóle głowy, anemia, nawracające afty, utrata masy ciała, bóle stawów (łokci, dłoni, kolan), sztywność mięśni, przewlekły katar, astma, puchnięcie twarzy, problemy z zajściem w ciąże, zaburzenia hormonalne i miesiączkowe a w bardzo poważnych przypadkach może nawet dojść do wstrząsu anafilaktycznego. 
Nie każda osoba będzie miała takie same objawy uczulenia na gluten. U niektórych osób chorujących na celiakię nie występują żadne wyraźne objawy z układu odpornościowego, dlatego często są błędnie zdiagnozowane i pozostają nieleczone latami lub leczone w nieodpowiedni sposób.

Jak zdiagnozować celiakie?
Zalecane są badania serologiczne przeciwciał związanych z tą chorobą, takie jak:
  • IgA - całkowity poziom immunoglobulin typu A - badanie wskazujące obecność stanu zapalnego, 
  • tTG IgA - przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej 
Dodatkowo:
  • DGP IgG - przeciwciała przeciwko deaminowanemu peptydowi gliadyny 
  • tTG IgG  - przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej IgG
  • EmA IgG - przeciwciała przeciwko endomysium mięśni gładkich. 
Przed wykonywaniem badań nie powinno się odstawiać produktów glutenowych, by mieć pewność co do wyników. 

Jednak jak podają badania, niektóre osoby chorujące na celiakię nie wytwarzają w ogóle przeciwciał. Dlatego czasem wykrycie alergii na gluten jest utrudnione. W takich przypadkach warto wykonać biopsję jelita cienkiego podczas gastroskopii. 

Warto zwrócić uwagę na fakt, że celiakia często idzie w parze z takimi chorobami jak:
  • cukrzyca typu 1
  • chorobami autoimmunologicznymi
  • choroby tarczycy
  • choroby stawów i wątroby
  • zespołem Downa
  • zespołem Turnera 
  • zespołem Williamsa 

Jak leczyć celiakię/nietolerancję glutenu?
Niestety nie ma żadnych leków na alergię/nietolerancję glutenu. Jedynym skutecznym sposobem jest dieta bezglutenowa. 
Efekty odstawienia glutenu zależne są niestety od organizmu. U niektórych osób efekt będzie po paru dniach u innych nawet po około miesiącu. 

Źródła:

https://www.healthline.com/nutrition/what-is-gluten#symptoms

https://www.healthline.com/nutrition/what-is-gluten#bottom-line

https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/what-is-gluten-and-what-does-it-do

https://www.chop.edu/news/signs-and-symptoms-gluten-sensitivity

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21622-gluten-intolerance

Disclaimer: nie jestem lekarzem. Stworzyłam tego bloga w celu informacyjnym, by dzielić się wiedzą i badaniami naukowymi. Treści zawarte na tej stronie nie są poradą medyczną. Jeśli cierpisz na jakąś chorobę, bierzesz leki, jesteś w ciąży lub karmisz piersią skontaktuj się z wykwalifikowanym pracownikiem służby zdrowia w celu porady lekarskiej.

34 komentarze:

  1. Bardzo ciekawy post przybliżający tą chorobę. Pozdrawiam :-).

    OdpowiedzUsuń
  2. Bardzo przydatny artykuł na temat celakii. Moja córka co prawda nie ma tej choroby, ale posiada nadwrażliwość na gluten, więc musi uważać na to co je. Co ciekawe jak na razie u wnuczki nie zaobserwowaliśmy jakichkolwiek objawów. Pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nadwrażliwość też jest kłopotliwa ale jest szansa, że po jakimś czasie będzie mogła wrócić do produktów glutenowych. Na szczęście dzieci nie zawsze dziedziczą nietolerancje po rodzicach 👍
      Pozdrawiam.

      Usuń
  3. Na szczęście akurat z tym nie mam problemów i żadna z bliskich mi osób.
    Pozdrawiam!!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Całe szczęście 🤗 uczulenie na gluten to nie jest nic fajnego.
      Pozdrawiam.

      Usuń
  4. Bardzo ciekawy post wyjaśniający różnice między celiakią a nietolerancją glutenu :) miłego dnia :)
    https://apetycznie-klasycznie.pl/

    OdpowiedzUsuń
  5. Przydatny post. Mam koleżankę z celiakią.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Na pewno jest to dla niej utrudnienie 😕
      Pozdrawiam.

      Usuń
  6. Very informative post. Thanks for sharing.

    Annie,
    Annies Food Diary

    OdpowiedzUsuń
  7. To niefajna przypadłość.
    Mam jakieś problemy z zaobserwowaniem twojego bloga.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Jeśli nie możesz zaobserwować na mojej stronie przez przycisk "Obserwuj", spróbuj może wkleić link strony na swojej liście czytelniczej?

      Usuń
  8. Bardzo ciekawy i przydatny post. Ja w swojej diecie mam ograniczenie glutenu do minimum.
    Pozdrawiam i zapraszam na nowy post :) jusinx.blogspot.com.

    OdpowiedzUsuń
  9. Moja córka ma nieco kłopotu z glutenem, ale jego "przedawkowanie" powoduje tylko zaburzenia gastryczne, na szczęście nie aż tak jak u syna koleżanki (celiakia), który ukradł raz chleb, zjadł kilka kromek, a potem wylądował w szpitalu :-(

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Po jakimś czasie może unormuje się sytuacja u córki i będzie mogła spożywać gluten. Musicie obserwować ale na ten moment odstawiłabym u niej gluten całkowicie. Lepiej teraz dać zregenerować się organizmowi i jelitom, by nie doszło w przyszłości do poważniejszych objawów. Tak to właśnie bywa przy celiakii, a komuś może się wydawać że to przecież tylko chleb i każdy dawniej go spożywał 😕

      Usuń
  10. Jak zwykle mnóstwo ciekawych informacji. Dziękuję!

    OdpowiedzUsuń
  11. Świetnie, że ten temat poruszasz . Bo wiele osób nie wie do końca czym tak naprawdę jest celiakia

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Niestety dosyć słaba jest świadomość ludzi na temat celiakii i nie każdy może zrozumieć osoby chorujące na tę przypadłość.

      Usuń
  12. Great read! It’s so important to understand the differences between celiac disease, gluten intolerance, and wheat allergy. I didn’t realize how complex it can be—like, with celiac disease being genetic but often showing up later in life. Plus, it’s interesting that gluten intolerance can be more common than celiac disease, and women are more often affected. Thanks for breaking this down so clearly!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Yes, the differences between intolerance and celiac disease are huge. People who are ill are unfortunately doomed to this disease for the rest of their lives.

      Usuń
  13. Świetny wpis. Niestety na to leku nie ma, ale można sobie z tym poradzić.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję!
      Tak, nie ma na to leku na szczęście jest wiele produktów bezglutenowych.

      Usuń
  14. O ile o „nietloerancji glutenu” słyszałam, tak o celiakii już nie.
    Twój post przybliżył mi nieco ten temat.
    Ja nie mam ani celiakii ani nietolerancji glutenu, aczkolwiek ostatnio ograniczyłam spożywanie produktów z glutenem.
    Pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Jeśli nie masz objawów z powodu nietolerancji czy alergii nie powinnaś ograniczać glutenu. Produkty zbożowe mają w sobie bardzo dużo cennych składników, takich jak witaminy z grupy B, błonnik, magnez, żelazo, wapń czy potas. Ograniczając je można doprowadzić do niedoborów. Tak więc możesz spożywać je bez obaw ale wybieraj raczej produkty pełnoziarniste zamiast oczyszczonej białej mąki 😉
      Pozdrawiam.

      Usuń
  15. Ostatnio robiłam dziecku badania na celiaklię i inne rzeczy, kosztowne badanie, ale przydatne.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Lepiej porobić badania i mieć 100% pewność.
      Pozdrawiam.

      Usuń
  16. Świetnie opisany temat glutenu i związane z nim problemy i wątpliwości.
    Jest teraz tendencja do rezygnacji z produktów zbożowych bez istotnych powodów, co nie jest korzystne dla zdrowia i dobrze, że o tym napisałaś .
    Bardzo wartościowy post!
    Pozdrawiam i miłego weekendu życzę!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję!
      Myślę, że winą jest po prostu nieświadomość konsumencka. Wszędzie jest głośno o glutenie, o jego szkodliwości gdzie faktycznie ma skutki uboczne ale dla osób z alergią lub nietolerancją. Dla zdrowych osób zboże jest cennym składnikiem odżywczym z którego nie warto rezygnować.
      Również życzę miłego weekendu.
      Pozdrawiam.

      Usuń
  17. Podoba mi się, że podajesz zdrowe połączenia. Dużo wiedzy podanej w przystępny sposób. Warto tu zaglądać. 👍

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję, jest to dla mnie bardzo ważne i nie powiem - motywujące 😊
      Pozdrawiam i zapraszam po więcej 😊

      Usuń