Zastanawiałaś się pewnie nie raz jak to jest z tym glutenem? Czy faktycznie ma szkodliwe działanie a może to tylko "nowy trend" w żywieniu? Dużo mówi się o produktach bezglutenowych, diety bez glutenu cieszą się coraz większą popularnością zaś w sklepach można zauważyć wzrost produktów z przekreślonym kłosem i napisem "Gluten-free".
Z reguły gluten sam w sobie nie jest szkodliwy, niestety osoby cierpiące na celiakię lub z nietolerancjami na gluten czy pszenicę muszą szczególnie na niego uważać.
Czym jest gluten?
Gluten to ogólna nazwa białek roślinnych występujących w zbożach. Charakteryzuje się lepkością oraz elastycznością. To dzięki nim chleby są bardzo miękkie, sprężyste a także pulchne. Poprzez połączenie mąki z wodą wytwarzają się lekko sprężyste glutenowe błony. Zatrzymują w sobie dwutlenek węgla podczas fermentacji co powoduje wyrastanie ciasta a także utrzymanie wilgoci.
Jakie rozróżniamy białka glutenowe?
- w pszenicy występują prolaminy - czyli gluteniny i gliadyny,
- w życie występują sekaliny,
- w jęczmieniu występują hordeiny.
Jak zatem ma się sprawa ma u osób chorujących na celiakie i z nietolerancjami?
Najpierw rozróżnijmy od siebie te dwie kwestie.
Celiakia jest to genetyczna choroba autoimmunologiczna, która dotyka około 1% populacji na świecie. W Polsce szacuje się, że na celiakie choruje około 400 tysięcy osób. Mimo tego, że jest to choroba genetyczna może ujawnić się dopiero po 20 roku życia. Niestety pozostaje z chorym na całe życie. Objawia się reakcją układu odpornościowego na spożycie białka glutenu ze zbóż. W efekcie dochodzi do uszkodzenia przede wszystkim jelita cienkiego. O budowie jelita cienkiego pisałam
tu. Przyjmowanie glutenu u osób z celiakią będzie powodowało ciągłe stany zapalne w jelicie cienkim, zapalenie błony śluzowej jelita oraz zanik kosmków jelitowych, które są odpowiedzialne za wchłanianie składników odżywczych.
Nietolerancja glutenu wygląda nieco inaczej niż u osób z celiakią. Układ odpornościowy u osób z celiakią walczy z glutenem tak, jakby był to wirus, dlatego jest tak silna reakcja organizmu. Nietolerancja nie jest alergią. Nietolerancja jest reakcją na spożyty gluten. Objawami mogą być zmiany skórne, bóle brzucha, biegunki czy zmiana nastroju. Po jakimś czasie od odstawienia glutenu i zregenerowaniu jelit, może okazać się, że nadwrażliwość się wycofała.
Nietolerancja na gluten występuje u osób u których nie stwierdzono celiakii lub alergii na pszenicę jednak występują negatywne objawy po spożyciu glutenu.
Badania wykazują, że jest o wiele więcej osób z nietolerancją na gluten niż z celiakią a najczęściej nadwrażliwe są kobiety.
Oprócz celiakii oraz nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten zostaje jeszcze alergia na pszenicę.
Jej objawami są wzdęcia, skurcze żołądka, biegunki, wymioty, zaostrzenie atopowego zapalenia skóry, astma, pokrzywka, obrzęki naczyniowe, nieżyt nosa a także wstrząs anafilaktyczny. U niektórych osób mogą występować objawy alergiczne nawet po wdychaniu pyłu zbożowego.
Jakie są objawy celiakii?
- problemy z trawieniem: biegunki tłuszczowe lub wodniste, zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha, stany zapalne jelit.
- problemy skórne: trądzik, wysypki, egzema, pokrzywka.
- problemy neurologiczne: depresja, niepokój, zmęczenie, problemy z koncentracją, splątanie, mgła mózgowa, zawroty głowy, padaczka, spadek libido, drętwienie palców a także rąk lub nóg.
- inne problemy: niedobory składników odżywczych w tym żelaza i witaminy B12, osteoporoza, obniżona odporność, bóle głowy, anemia, nawracające afty, utrata masy ciała, bóle stawów (łokci, dłoni, kolan), sztywność mięśni, przewlekły katar, astma, puchnięcie twarzy, problemy z zajściem w ciąże, zaburzenia hormonalne i miesiączkowe a w bardzo poważnych przypadkach może nawet dojść do wstrząsu anafilaktycznego.
Nie każda osoba będzie miała takie same objawy uczulenia na gluten. U niektórych osób chorujących na celiakię nie występują żadne wyraźne objawy z układu odpornościowego, dlatego często są błędnie zdiagnozowane i pozostają nieleczone latami lub leczone w nieodpowiedni sposób.
Jak zdiagnozować celiakie?
Zalecane są badania serologiczne przeciwciał związanych z tą chorobą, takie jak:
- IgA - całkowity poziom immunoglobulin typu A - badanie wskazujące obecność stanu zapalnego,
- tTG IgA - przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej
Dodatkowo:
- DGP IgG - przeciwciała przeciwko deaminowanemu peptydowi gliadyny
- tTG IgG - przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej IgG
- EmA IgG - przeciwciała przeciwko endomysium mięśni gładkich.
Przed wykonywaniem badań nie powinno się odstawiać produktów glutenowych, by mieć pewność co do wyników.
Jednak jak podają badania, niektóre osoby chorujące na celiakię nie wytwarzają w ogóle przeciwciał. Dlatego czasem wykrycie alergii na gluten jest utrudnione. W takich przypadkach warto wykonać biopsję jelita cienkiego podczas gastroskopii.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że celiakia często idzie w parze z takimi chorobami jak:
- cukrzyca typu 1
- chorobami autoimmunologicznymi
- choroby tarczycy
- choroby stawów i wątroby
- zespołem Downa
- zespołem Turnera
- zespołem Williamsa
Jak leczyć celiakię/nietolerancję glutenu?
Niestety nie ma żadnych leków na alergię/nietolerancję glutenu. Jedynym skutecznym sposobem jest dieta bezglutenowa.
Efekty odstawienia glutenu zależne są niestety od organizmu. U niektórych osób efekt będzie po paru dniach u innych nawet po około miesiącu.
Źródła:
https://www.healthline.com/nutrition/what-is-gluten#symptoms
https://www.healthline.com/nutrition/what-is-gluten#bottom-line
https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/what-is-gluten-and-what-does-it-do
https://www.chop.edu/news/signs-and-symptoms-gluten-sensitivity
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21622-gluten-intolerance
